Hiểu được cách cơ thể phản ứng với stress? Bạn có tò mò không?

Một tình huống stress (căng thẳng) — cho dù đó là vì ngoại cảnh, chẳng hạn như thời hạn deadline công việc sắp tới, hoặc tâm lý, chẳng hạn lo tháng sau không đủ tiền về tết — có thể kích hoạt một loạt các hormone căng thẳng tạo ra những thay đổi sinh lý.

Đây thực ra là một phản ứng có lợi do tạo hoá đã bạn cho ta, gọi là “fight or fly”(tức chiến đầu hay bỏ chạy). Bạn thử tưởng tượng nhìn thấy chú sư tư ngay phía trước, nhiệm vụ đầu tiên không phải là phân tích xem quãng đường từ nó đến ta bao xa, hay có bao nhiêu % nó sẽ tấn công ta, mà tạo hoá đã cho ta 1 phản ứng tức thì – tim đập nhanh và bỏ chạy.

Thật không may, cơ thể cũng có thể phản ứng thái quá với các yếu tố gây căng thẳng không nguy hiểm đến tính mạng, chẳng hạn như tắc đường, áp lực công việc và những khó khăn trong gia đình. Và đó chính là nguồn cơn của căn bệnh ngày càng phổ biến hiện nay: stress.

Vậy cơ chế sinh hoá của cơ thể ở tình huống stress là thế nào? Tại sao ta lại căng thẳng, mỏi mệt, thậm chí tim đập nhanh, vã mồ hôi…?

Phản ứng căng thẳng bắt đầu trong não (xem hình minh họa) sẽ gửi thông tin đến hạch hạnh nhân (Amygdala), một vùng não góp phần xử lý cảm xúc. Hạch hạnh nhân diễn giải hình ảnh và âm thanh. Khi nhận thấy nguy hiểm, nó ngay lập tức gửi tín hiệu cấp cứu đến vùng dưới đồi (Hypothalamus)

Nguồn: Havard Health

Vùng não này hoạt động giống như một trung tâm chỉ huy, liên lạc với phần còn lại của cơ thể thông qua hệ thống thần kinh để người đó có năng lượng chiến đấu hoặc chạy trốn.

Vùng dưới đồi này giao tiếp với phần còn lại của cơ thể thông qua hệ thống thần kinh tự trị (hay còn gọi là thần kinh thực vật), hệ thống kiểm soát các chức năng cơ thể không chủ ý như thở, huyết áp, nhịp tim và sự giãn nở hoặc co thắt của các mạch máu. Hệ thống thần kinh tự trị có hai thành phần, hệ thống thần kinh giao cảm và hệ thống thần kinh đối giao cảm. Hệ thống thần kinh giao cảm hoạt động giống như một bàn đạp ga trong xe hơi. Nó kích hoạt phản ứng chiến đấu hoặc bỏ chạy, cung cấp cho cơ thể một luồng năng lượng để có thể phản ứng với những mối nguy hiểm được nhận thức. Hệ thống thần kinh đối giao cảm hoạt động như một cái phanh. Nó thúc đẩy phản ứng "nghỉ ngơi và tiêu hóa" giúp cơ thể bình tĩnh lại sau khi nguy hiểm đã qua.

Sau khi hạch hạnh nhân gửi tín hiệu cấp cứu, vùng dưới đồi sẽ kích hoạt hệ thống thần kinh giao cảm bằng cách gửi tín hiệu đến tuyến thượng thận. Các tuyến này phản ứng bằng cách bơm hormone adrenaline (hay còn gọi là epinephrine) vào máu. Khi adrenaline lưu thông khắp cơ thể, nó mang lại một số thay đổi sinh lý. Tim đập nhanh hơn bình thường, đẩy máu đến các cơ, tim và các cơ quan quan trọng khác. Nhịp tim và huyết áp tăng lên. Người trải qua những thay đổi này cũng bắt đầu thở nhanh hơn. Đường dẫn khí nhỏ trong phổi mở rộng. Bằng cách này, phổi có thể hấp thụ càng nhiều oxy càng tốt trong mỗi hơi thở. Oxy bổ sung được gửi đến não, làm tăng sự tỉnh táo. Cùng lúc đó, adrenaline kích hoạt giải phóng đường huyết (glucose) và chất béo từ các vị trí dự trữ tạm thời trong cơ thể. Những chất dinh dưỡng này tràn vào máu, cung cấp năng lượng cho tất cả các bộ phận của cơ thể.

Tất cả những thay đổi này xảy ra quá nhanh đến nỗi mọi người không nhận thức được chúng.

Khi đợt tăng adrenalineban đầu giảm xuống, vùng dưới đồi sẽ kích hoạt thành phần thứ hai của hệ thống phản ứng với căng thẳng - được gọi là trục HPA. Mạng lưới này bao gồm vùng dưới đồi, tuyến yên và tuyến thượng thận.

Nếu não tiếp tục nhận thấy điều gì đó nguy hiểm, vùng dưới đồi sẽ giải phóng hormone giải phóng corticotropin. Hormone này di chuyển đến tuyến thượng thận, khiến chúng giải phóng cortisol. Do đó, cơ thể luôn tăng tốc và cảnh giác cao độ. Khi mối đe dọa qua đi, nồng độ cortisol giảm xuống. Hệ thống thần kinh phó giao cảm - "phanh" - sau đó làm giảm phản ứng căng thẳng.

Cơ thể thật kỳ diệu phải không các bạn. Cách chúng ta bị stress thực ra ban đầu là một phản ứng có lợi do sinh tồn, nhưng cơ thể sau này làm dụng nó, nhất là với guồng quay gấp gáp của xã hội ngày nay.

Hiểu về điều này tôi chắc rằng sẽ giúp chúng ta bình tĩnh đối phó với stress hơn.

ZenNap - Bình Yên Trong Từng Hơi Thở